ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ

ΥΠΟΣΧΕΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ Ή ΑΠΕΙΛΗ ΚΑΙΝΟΥΡΙΑΣ ΔΟΥΛΕΙΑΣ
ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΚΟΣΜΟ;

Του Γιάννη Ιωσηφάκη, Φιλόλογου

Το σοβαρό αυτό δίλημμα διατυπώθηκε, σχετικά πρόσφατα, από ένα φιλόσοφο της εποχής μας, τον Μάρσαλ Μακ Λούαν, έναν άνθρωπο ιδιαίτερα προβληματισμένο γύρω από το θέμα αυτό και θα λέγαμε ότι αγγίζει την ουσία του προβλήματος.

Μία άλλη διακεκριμένη φυσιογνωμία του καιρού μας, ο συγγραφέας και καθηγητής Ουμπέρτο Εκο έχει υποστηρίξει χαρακτηριστικά μεταξύ άλλων: «...Πριν από λίγα χρόνια ακόμη, όποιος ήθελε να πάρει την εξουσία σε μία χώρα, δεν είχε παρά να αποκτήσει τον έλεγχο του Στράτου και της αστυνομίας· σήμερα μία χώρα ανήκει σε αυτόν πού ελέγχει τα Μ.Μ.Ε. ...»

Αλλά και εμείς οι ίδιοι γινόμαστε καθημερινά ολοένα και πιο πολύ μάρτυρες της τρομακτικής επίδρασης των ηλεκτρονικών μέσων στη ζωή μας: και μόνο η σε παγκόσμια κλίμακα διάδοση της οποιασδήποτε πληροφορίας μέσω του δικτύου INTERNET, το οποίο φέρνει σε άμεση επαφή ανθρώπους από κάθε γωνιά της γης, αποδεικνύει περίτρανα πώς βρισκόμαστε ήδη μπροστά σε μία “νέα εποχή”...

Είναι ασύλληπτο αν σκεφτεί κανείς πως από τα ταχυδρομικά περιστέρια και την οπτική επικοινωνία των πυρσών της αρχαιότητας περάσαμε στην ανακάλυψη της τυπογραφίας (15ος αι.) και στην έκδοση των πρώτων βιβλίων και εφημερίδων για να καταλήξουμε(;) σήμερα στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση πού έχουν πια εκμηδενίσει τις αποστάσεις τόσο πού η γη μας να έχει μετατραπεί σε ένα “πλανητικό χωριό”, όπως τόσο εύστοχα έχει λεχθεί. Είναι βέβαιο ότι δεν μπορούμε να παρακάμψουμε τις πολλές και σημαντικές θετικές πλευρές τόσο του Τύπου όσο και των ηλεκτρονικών μέσων· ενημερώνουν, πληροφορούν πλουραλιστικά κάποιες φορές, ευαισθητοποιούν και εκφράζουν το κοινό αίσθημα, την “κοινή γνώμη”, καλύπτουν όλες τις εκδηλώσεις της κοινωνικής ζωής, ψυχαγωγούν, συμβάλλουν στην προστασία των θεσμών και του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Είναι εξίσου όμως γεγονός ότι η σημερινή τους παντοδυναμία εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους γι΄ αυτήν την ίδια την ελευθερία αλλά και την ηθική μας υπόσταση.

Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι -κι εδώ οι πάντες συμφωνούν- η απολυταρχία της τηλεόρασης. Διεθνείς έρευνες έχουν αποδείξει εδώ και χρόνια ότι:

1. Η μαγική δύναμη της εικόνας (βλ. “Μία εικόνα αξίζει όσο χίλιες λέξεις”) επηρεάζει υποσυνείδητα τον ανθρωπο-θεατή και εν τέλει τον πείθει για την ορθότητα των μηνυμάτων της, κάποτε και χωρίς επιχειρήματα. Έτσι διαμορφώνει ερήμην μας χαρακτήρες και επιβάλλει πρότυπα και τρόπους σκέψεως. είναι δε αξιοσημείωτο ότι η TV ευθύνεται σημαντικά και για την παθητικότητα των παιδιών στην εν γένει συμπεριφορά τους. τα μικρότερα κυρίως παιδιά, σύμφωνα με εξειδικευμένες έρευνες, προσέρχονται στη σχολική τάξη με την ψυχολογία εκείνου πού πρόκειται να παρακολουθήσει ένα θέαμα, χωρίς καμιά διάθεση συμμετοχής...

2. Υπηρετεί σε πολύ μεγάλο βαθμό την σύγχρονη καταναλωτική κοινωνία και ενισχύει την τάση για ευδαιμονισμό, για ολοένα δηλαδή και περισσότερη απόκτηση υλικών αγαθών, πολλά από τα οποία μας είναι στην ουσία άχρηστα.

3. Είναι υπεύθυνη για την εξοικείωση και τον εθισμό κυρίως νέων ατόμων στη βία και το έγκλημα, για την αναπαραγωγή της ηθικής διαφθοράς και την ισοπέδωση πατρογονικών αξιών, όπως η θρησκεία, η οικογένεια, η υπακοή στους νόμους, η αγάπη προς την πατρίδα κ.λ.π. στη θέση αυτών των αξιών προβάλλεται μια άλλη φιλοσοφία ζωής, όπου κυριαρχούν η άμετρη ανηθικότητα, η εκμετάλλευση του ανθρώπου και η κερδοσκοπία με κάθε τίμημα.

4. Το πλέον ανησυχητικό όμως είναι πώς η TV σήμερα φέρει μεγάλο μέρος της ευθύνης για την εφιαλτική μοναξιά και αποξένωση πού βιώνουν όλο και περισσότεροι άνθρωποι, ενώ ο καινούριος αιώνας βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής. Ο λόγος, η επαφή, οι διαπροσωπικές σχέσεις τείνουν να εκλείψουν, τη στιγμή πού τα περιθώρια για συλλογικές λύσεις των μεγάλων κοινωνικών προβλημάτων στενεύουν τρομακτικά, αφού ο καθένας σχεδόν από εμάς δεν φαίνεται να νοιάζεται παρά για την προσωπική του ευδοκίμηση και μόνο.

Ωστόσο αυτή η νοσηρή κατάσταση είναι αναστρέψιμη. είναι αυτονόητο ότι δεν ωφελεί να “πυροβολούμε” την TV η τα άλλα μέσα, διότι απλούστατα είναι μόνο “μέσα”. Αυτό σημαίνει ότι ο τρόπος πού κάποιοι τα χειρίζονται τα μετατρέπει σε ευεργετικά η ολέθρια. Ο προβληματισμός πού διατυπώνεται τελευταία από τούς ίδιους τούς “ανθρώπους του γυαλιού” για το “τι φταιει”, “τι πάει στραβά” δείχνει πώς υπάρχουν υγιείς δυνάμεις, πού μπορούν να αλλάξουν τη δεδομένη κατάσταση. με άλλα λόγια ικανοί δημοσιογράφοι με εγνωσμένο κύρος και αρχές μπορούν, αν το θελήσουν, να βάλουν τέρμα στον κατήφορο της παραπληροφόρησης και του υποβιβασμού της νοημοσύνης αλλά και της ηθικής εξαχρείωσης πού σήμερα υφιστάμεθα. Επιπλέον η χορήγηση κρατικής επιδότησης στα μέσα και ένας ουσιαστικός διακομματικός -και όχι μόνο- έλεγχος είναι δυνατό να τα προφυλάξουν από τον ολισθηρό δρόμο της υποταγής τους στα διαβόητα “διαπλεκόμενα” συμφέροντα μεγαλοεπιχειρηματιών και μεγιστάνων κάθε είδους και να τα επαναφέρουν στην αρχική τους αποστολή, πού είναι: α) η αντικειμενική και χωρίς παραποιήσεις και κραυγές ενημέρωση, β) η ποιοτική ψυχαγωγία πού θα σέβεται τον άνθρωπο και θα παράγει πολιτισμό, και γ) η δημιουργία υγιών αξιών και προτύπων, πού θα οδηγήσουν την κοινωνία στην τόσο αναγκαία σήμερα ηθική και πνευματική ανάταση.

Εκείνο όμως πού έχει περισσότερη σημασία είναι να οπλιστούμε εμείς οι ίδιοι με κριτική σκέψη και με όλους εκείνους τούς μηχανισμούς άμυνας πού θα μας βοηθήσουν να αντισταθούμε στη θύελλα των πονηρών μηνυμάτων. και είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι μπορούμε να διατηρήσουμε ανέγγιχτη την ακεραιότητα της ύπαρξής μας, αν πραγματικά το θελήσουμε.

Μήπως τελικά διανύουμε τούς “έσχατους καιρούς” για τούς οποίους μας προειδοποιεί ο Ιωάννης στην Αποκάλυψη; Μήπως τα σημάδια αυτών των καιρών είναι μπροστά μας και αρνούμεθα να τα δούμε; Αν αυτό συμβαίνει, τότε έστω και αυτές τις ύστατες ώρες έχουμε χρέος να αντιπαλέψουμε τις δυνάμεις του σκότους πού επιβουλεύονται την ελευθερία και την αξιοπρέπειά μας. Ασπίδα μας σ΄ αυτόν τον καλό αγώνα θα είναι και πρέπει να είναι η γνώση, η πίστη και η Χάρις του Ζώντος Θεού της Ορθοδοξίας μας.